Leksykon Zapomnianych Gnieźnian :: Georg Heym (1887-1912)
Związki z Gnieznem: w Gnieźnie mieszkał, w 1894 r. był uczniem gnieźnieńskiej szkoły podstawowej, od 1896 r. uczęszczał do miejskiego gimnazjum
Jeden z najwybitniejszych poetów niemieckiego ekspresjonizmu.
Biografia:
Georg Heym urodził się 30 października 1887 r. w Hirschberg (obecnie Jelenia Góra), był synem prokuratora wojskowego, Hermanna Heyma (1850-1920) i Jenny z domu Taistrzik (ok. 1850-1923).
Gdy jego ojciec został gnieźnieńskim prokuratorem, pobierał nauki najpierw w szkole podstawowej, następnie w miejscowym gimnazjum, w którym wcześniej grekę wykładał Wilibald Maximilian Otto Roeder (1842-1904), stąd szkoła pod względem kultury antycznej stała na wysokim poziomie. W Gnieźnie Heym uczył się w gimnazjum przez niemalże 3 lata.
W 1899 r. wraz z rodziną przeniósł się do Poznania, gdzie był uczniem Friedrich-Wilhelm-Gymnasium, a od października 1900 r. rodzina Heymów mieszkała już w Berlinie.
Od maja 1907 r. studiował prawo w Würzburgu, gdzie mieszkał na Körnerstraße 2, w listopadzie 1908 r. przeniósł się na Uniwersytet Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Na początku maja 1910 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie w Jenie.
Georg Heym, jak pisał w swoich dziennikach, choć nienawidził prawa, studiował je ze względu na ambicje ojca, co po pewnym czasie przerodziło się w osobisty konflikt. Całkowite zniechęcenie do kariery prawniczej nastąpiło w 1911 r., gdy poeta po czterech miesiącach pracy w berlińskim sądzie został zwolniony z powodu nieprawidłowo zniszczonych dokumentów. W tym samym roku Uniwersytet w Würzburgu oddalił rozprawę doktorską Heyma, co tym samym zamknęło całkowicie jego karierę akademicką.
Przełom 1909/1910 r. był kluczowy dla Georga Heyma, który postanowił poświęcić się całkowicie sztuce, jednakże plany młodego literata przerwała przedwczesna śmierć.
Poeta, ratując życie swojego przyjaciela, Ernsta Balcke (1887-1912), utonął 16 stycznia 1912 r. na rzece Haveli.
Zbigniew Herbert (1924-1998) poświęcił temu wydarzeniu wiersz:
„Georg Heym – przygoda prawie metafizyczna”
1
Jeśli jest prawdą
że obraz wyprzedza myśl
można mniemać
że idee Heyma
powstały w czasie ślizgawki
– łatwość poruszania się
po lodowej powierzchni
był tu i tam
krążył wokół ruchomego centrum
nie był planetą
ani dzwonem
ani rolnikiem przywiązanym do pługa
– względność ruchu
lustrzane przenikanie układów
lewy bliżej brzeg
(czerwone dachy Gatow)
uciekał do tyłu
jak gwałtownie szarpany obrus
prawy natomiast
stał (pozornie) w miejscu
– obalenie determinizmu
cudowna koegzystencja możliwości
– moja wielkość –
mówił do siebie Heym
(sunął teraz do tyłu
z uniesioną lewą nogą)
polega na odkryciu
że w świecie współczesnym
nie ma wynikania
tyrani następstw
dyktatury związków przyczynowych
wszystkie myśli
działania
przedmioty
zjawiska
leżą obok siebie
jak ślady łyżew
na białej powierzchni
stwierdzenie ważkie
dla fizyki teoretycznej
stwierdzenie groźne
dla teorii poezji
2
ci którzy stali na prawym brzegu
nie zauważyli zniknięcia Heyma
gimnazjalista który go mijał
widział wszystko w odwróconym porządku:
biały sweter
spodnie zapięte pod kolanem
na dwa kościane guziki
łydki w pomarańczowych pończochach
łyżwy przyczynę nieszczęścia
dwaj policjanci
rozgarnęli tłum gapiów
stojących nad otworem w lodzie
(wyglądał jak wejście do lochu
jak zimne usta maski)
śliniąc ołówki
próbowali zanotować zdarzenie
wprowadzić porządek
zgodnie z przestarzałą
logiką Arystotelesa
z właściwą władzy
tępą obojętnością
dla odkrywcy
i jego myśli
które teraz
błąkały się bezradnie
pod lodem
--
Georg Heym zostawił po sobie około 500 wierszy.
W Polsce, nakładem Wydawnictwa Nowy Świat, ukazały się poezje Heyma w przekładach wybitnego tłumacza, Andrzeja Lama, w książce „Armada nocy”.
Ważniejsze dzieła Georga Heyma:
Poezja:
Der ewige (1911)
Der Kondor, (1912)
Der Krieg (1911)
Die Stadt (1911)
Umbra vitae (1912)
Marathon ( 1914)
Poesiealbum 282 (wydanie pośmiertne, 2009)
Proza:
Der Dieb (1913)
Dramaty:
Der Feldzug nach Sizilien (1907/1908; 1910)
Die Hochzeit des Bartolomeo Ruggieri (1908; 1910)
Atlanta oder Die Angst (1910/1911)
Arnold von Brescia (1905–1908, nieukończony)
Prinz Louis Ferdinand (1907; 1909, nieukończony)
Iugurtha (1908, nieukończony)
Antonius von Athen (1908, nieukończony )
Spartacus (1908, nieukończony)
Lucius Sergius Catilina (1908, nieukończony)
Der Sturm auf die Bastille (1908, nieukończony)
Die Revolution (1908, nieukończony)
Der Tod des Helden (1908/1910, nieukończony)
Der Wahnsinn des Herostrat (1910, nieukończony)
Ludwig XVI.(1910; nieukończony)
Grifone (1909–1911; nieukończony)
Cenci (1911; nieukończony)
Bibliografia:
H. Weber, Juristensöhne als Dichter. Hans Fallada, Johannes R. Becher und Georg Heym, Berlin 2009, s. 103; G. Martens, Georg Heym [w]: „Deutsche Dichter des 20. Jahrhunderts“ (red. H. Steinecke), Berlin 1994, s. 324-337; H. P. Buohler, Georg Heym [w]: „Literaturlexikon“, t. V, Berlin 2009, s. 396-399; Z. Herbert, Wiersze zebrane, Warszawa 1982, s. 241-242.
Dawid Jung
